Acanthamoeba spp to pierwotniaki, których cykl życiowy składa się z dwóch głównych stadiów: trofozoitu i cysty. Podczas gdy to pierwsze stadium jest wrażliwe na większość dostępnych chemioterapeutyków, to drugie jest postacią uśpioną, która jest w stanie przetrwać w ekstremalnie niesprzyjających warunkach środowiskowych. Szczególnie narażone na to zagrożenie są osoby noszące soczewki kontaktowe: stanowią 85% przypadków AK i często występuje u nich podwyższony poziom infekcji.
Ale jest nadzieja. W roku 2007, SIFI (Società Industria Farmaceutica Italiana) uzyskała status leku sierocego dla PHMB, przeciwdrobnoustrojowego polimeru, do leczenia AK. Mimo iż opracowanie leku uległo opóźnieniu ze względu na ocenę kosztów i korzyści, która utrudniła kontynuowanie badań przedklinicznych i klinicznych, finansowany ze środków WE projekt ODAK (Orphan Drug for Acanthamoeba Keratitis) umożliwił przedsiębiorstwu i pięciu innym organizacjom z całej Europy inwestowanie w badania kliniczne.
Co ma na celu projekt ODAK?
Antonino Asero: ODAK to projekt kierowany przez SIFI, który mobilizuje masę krytyczną przemysłowej i akademickiej wiedzy eksperckiej, niezbędną do opracowania i zoptymalizowania podejścia terapeutycznego z użyciem PHMB do łagodzenia poważnego wpływu AK na zdrowie i jakość życia chorych.
Co to jest PHMB i w jaki sposób może wyleczyć tę chorobę?
Chlorowodorek poliheksametylenu biguanidyny (PHMB) jest stosowany od ponad 60 lat jako środek przeciwdrobnoustrojowy. Na rynku znajduje zastosowanie jako ogólny środek dezynfekujący i antyseptyczny w basenach kąpielowych, przemyśle kosmetycznym, soczewkach kontaktowych i kroplach do oczu, a także w chirurgicznych i niechirurgicznych opatrunkach oraz w przemyśle spożywczym ze względu na jego szerokie spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego.
PHMB łączy się z błoną komórkową, wywołując złożone reakcje zmieniające integralność ściany. Interakcja z błoną cytoplazmatyczną skutkuje utratą komponentów komórkowych i inhibicją enzymów oddechowych. To umożliwia przeniknięcie PHMB poprzez obniżenie wytrzymałości ściany, co skutkuje śmiercią organizmu.
W początkach lat 90. XX w. szpital Moorfields Eye Hospital wraz z Institute of Ophthalmology przeprowadził badania nad zastosowaniem PHMB w leczeniu AK. Od tego czasu jest stosowany, pozarejestracyjnie, w terapii AK. Dane sugerują, że PHMB w monoterapii cechuje się dobrym współczynnikiem ryzyka do korzyści i jest ważnym kandydatem na nowy wniosek o rejestrację leku.
Z jakimi głównymi wyzwaniami musieliście się zmierzyć wraz z postępem prac nad projektem i jak im sprostaliście?
Napotkaliśmy kilka trudności technicznych na ścieżce rozwoju projektu. Najbardziej krytyczne dotyczyły stałych i ciągłych dostaw PHMB. Dodatkowo opracowanie odpowiedniej metody analitycznej do badania farmakokinetyki PHMB w matrycach biologicznych było trudną do pokonania przeszkodą.
Jednak negocjacje z producentem okazały się kluczem do rozwiązania wszelkich problemów z dostawami PHMB. Do farmakokinetyki podeszliśmy za pomocą różnych badań analitycznych. Niedawno opublikowany artykuł naukowy okazał się bardzo pomocny w wykazaniu nieodłącznych trudności w wykrywaniu cząstki PHMB w tkankach zwierzęcych w niskich dawkach.
Jakie są pana zdaniem do tej pory najbardziej godne uwagi osiągnięcia projektu? Czy spełniły początkowe oczekiwania?
Po rozwiązaniu głównych problemów technicznych, pozytywne wyniki prac przedklinicznych pozwoliły nam zapoczątkować i pomyślnie zakończyć fazę I badań klinicznych z trzema poziomami dawki (0,04%, 0,06% oraz 0,08%) roztworu okulistycznego PHMB.
W podwójnie ślepych wieloośrodkowych badaniach fazy I z użyciem placebo i grup równoległych wzięło udział 90 zdrowych ochotników. Na podstawie badań wywnioskowano, że krople do oczu PHMB w stężeniu 0,08% są bezpieczne i mogą być analizowane w fazie III badań z udziałem chorych na AK. Wyniki spełniły nasze oczekiwania co do wyboru bezpiecznego stężenia PHMB do zastosowania u ludzi.
Co jeszcze musicie osiągnąć przed zakończeniem prac nad projektem?
Faza III badań klinicznych rozpoczęła się w sierpniu 2017 w pierwszym ośrodku badań klinicznych w szpitalu Moorfields Eye Hospital w Londynie. W ramach badań ocenie poddana zostanie skuteczność, bezpieczeństwo i tolerancja roztworu okulistycznego PHMB o stężeniu 0,08% u 130 badanych, którzy cierpią na AK. Kolejne ośrodki w Zjednoczonym Królestwie – Manchester i Southampton – mają niedługo dołączyć, a ośrodki badawcze we Włoszech (Mediolan i Wenecja) oraz w Polsce (Katowice) mają rozpocząć rekrutację we wrześniu 2017 r. Po zakończeniu badań, SIFI wystąpi do EMA o pozwolenie na dopuszczenie do obrotu, aby po jego otrzymaniu wprowadzić lek na rynek. Projekt jest także źródłem wytycznych i informacji w zakresie profilaktyki, diagnostyki i leczenia tego schorzenia. Na dzień dzisiejszy AK może być z łatwością nieprawidłowo zdiagnozowane u osób noszących szkła kontaktowe, a wczesna diagnoza ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia prawidłowej terapii. W następstwie nieprawidłowej diagnozy AK jako owrzodzenia rogówki ordynowane są często popularne kortykosterydy. To może niestety spowodować nasilenie się objawów i utrudnić leczenie.
Jeżeli wszystko przebiegnie zgodnie z planem, to kiedy spodziewa się pan udostępnienia nowej terapii na rynku?
Ogólnie rzecz biorąc dążymy do poprawy dzięki wczesnej i precyzyjnej diagnostyce oraz skutecznemu schematowi dawkowania leków. Chcemy to osiągnąć tak szybko, jak to tylko możliwe.
Przy obecnych normach czasowych dokumentacja wniosku o dopuszczenie do obrotu będzie gotowa do złożenia w pierwszym kwartale 2020 r., a wprowadzenie na rynek nastąpi niezwłocznie po uzyskaniu zgody. W perspektywie krótkoterminowej nasze podejścia, mające być źródłem wytycznych w zakresie diagnozowania choroby i profilaktyki, zostaną dopracowane w ciągu najbliższych miesięcy.
ODAK
Dofinansowanie z FP7-HEALTH.
Witryna projektuStrona projektu w serwisie CORDIS
poleca:
